Title: İşçi Alacağı Davası Ve İşçi Hakları Nelerdir?
Reviewed by Av. Tuğsan YILMAZ on Jul 28
Rating: 5.0

İş kanunu işçi lehine düzenlenmiş olup işçiye geniş ölçüde haklar tanınmıştır. Bu haklar;

İşçilere Eşit Davranma İlkesi

İş ilişkisinde dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri nedenlere dayalı ayrım yapılamaz. İş ilişkisinde bu kurala aykırı davranılması halinde işçi 4 aya kadar ücreti tutarındaki uygun bir tazminat ve yoksun bırakıldığı hakları da talep edebilir. Aykırılığı işçi ispat edecektir.

İşe İade Davası

İşe iade davası açma hakkı;  iş sözleşmesi işverence geçerli bir nedene dayandırılmadan feshedilen işçinin işe iade davası açma hakkı bulunur. Ancak bunun için tarafların iş kanununa tabi olması, davayı açacak işçinin en az 6 aydır o işverenin işyerinde çalışıyor olması, işyerinde en az 30 işçinin çalışıyor olması, işçi ile işveren arası sözleşmenin belirsiz süreli olması ve işçinin işverenin vekili konumunda olmaması da gerekir.

Detaylı bilgi için bu konuda yazmış olduğumuz İşe İade Davası yazısına göz atabilirsiniz

İşçinin Haklı Nedenle İşten Ayrılabileceği

Haklı Nedenle Fesih Hakkı;  işçinin kanunda belirli başlıklarla düzenlenen hallerde iş akdini haklı sebeple fesih hakkı bulunur. Bu başlıklardan ilki sağlık sebepleridir. Buna göre İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa ve işçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa haklı sebeple fesih nedenidir. Diğer neden ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerdir. Buna göreyse İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa, İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa veya İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnat veya ithamlarda bulunursa haklı sebeple fesih nedenidir. Üçüncü bir neden zorlayıcı sebeplerdir. İşçinin çalıştığı iş yerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa haklı nedenle fesih hakkı doğacaktır.

İşçinin Ücret Alma Hakkı

Ücret hakkı; işçiye bir iş karşılığı işveren veya üçüncü kişiler sağlanan ve para ile ödenen tutardır. Kural olarak Türk parası ile ödenir. İş yerinde veya özel olarak açılan banka hesabına ödeme yapılabilir. Sözleşme ücret, prim ya da ikramiye karşılığı yabancı parayla belirlendiyse de ödeme gününde rayicine göre Türk parası ile de ödenebilir. Bazı işverenler içinse ücretlerin açılan banka hesabına yatırılması zorunlu tutulmuştur. Bankaya yatırılma usulü bankalarca yapılan yönetmelikçe belirlenir. Emre yazılı senetle, kuponla ya da başka bir senetle ücret ödemesi yapılamaz. Ücretler en geç ayda bir kez ödenir. Ancak sözleşmeyle bu süre 1 haftaya kadar indirilebilir. Ücreti ödeme gününden itibaren 20 gün içinde ödenmeyen işçi iş görme edimini yerine getirmekten kaçınabilir. Ancak bunun için mücbir sebeple ödemenin yapılamaması gerekir. Gününde ödenmeyen ücretler için en yüksek yasal faiz uygulanır. İşçiler bu sebeple iş görme edimlerini yerine getirmediklerinde sözleşmeleri feshedilemez ve yerine başka işçi işe alınamaz. İşçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası haczedilemez. İşveren iş sözleşmesinde gösterilen sebepler dışında işçiye ücret kesme cezası verilemez.

Fazla Mesai Ücreti ve Davası

İşçinin çalışma süresi haftalık en fazla 45 saattir. Günde 11 saati aşmayacak şekilde serbestçe günlere bölünebilir. Fazla çalışma ücreti haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli fazlasının ödenmesi gerekir. İş sözleşmesiyle çalışma süresi 45 saatin altında belirlenen işçilerin 45 saate kadar haftalık çalışmalarıysa fazla sürelerle çalışma olarak adlandırılır. Her bir fazla sürelerle çalışılan saat için normal saat başına düşen miktarın %25 fazlası ödenir. Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse zamlı ücret yerine fazla çalıştırıldığı her saat için 1 saat 30 dakika, fazla sürelerle çalıştığı her saat için 1 saat15 dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.

Tatil Ücretleri ve Davası

Hafta Tatili ücreti ve Genel tatil ücreti; çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir. Çalışmadığı halde kanunen çalışma süresinden sayılan zamanlar ile günlük ücret ödenen veya ödenmeyen kanundan veya sözleşmeden doğan tatil günleri, evlenmelerde üç güne kadar, ana veya babanın, eşin, kardeş veya çocukların ölümünde üç güne kadar verilmesi gereken izin süreleri, Bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından verilen diğer izinlerle hekim raporuyla verilen hastalık ve dinlenme izinleri çalışılmış günler gibi hesaba katılır.  Ayrıca kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa bir iş karşılığı olmaksızın o günün karşılığı tam olarak ödenir. İşçi o günde ayrıca çalışıyorsa ayrıca bir günlük ücreti de ödenecektir.

İşçinin Sigortalı Çalıştırılma Zorunluluğu ve Yıllık Ücretli İzin Hakkı

Yıllık ücretli izin ve sigorta hakkı; işçi işyerinde deneme süresi dâhil en az bir yıl çalıştıysa yıllık ücretli izne hak kazanır. İşçi bu hakkından vazgeçemez. Aynı zamanda işçi gerçek maaşı üzerinde sigortalı olarak çalıştırılmalıdır. Aksi takdirde haklı nedenle iş akdinin feshi sebebidir.

Mola Hakkı

İşçiler ara dinlenmesi hakkına sahiptir. Dört saat veya daha kısa süreli işlerde on beş dakika, dört saatten fazla ve yedi buçuk saate kadar (yedi buçuk saat dâhil) süreli işlerde yarım saat, yedi buçuk saatten fazla süreli işlerde bir saat ara dinlenmesi verilir.

Süt İzni Hakkı

Süt izni; kadın işçiler doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta süre ile çalıştırılmazlar. Ancak doktor izniyle gebe işçi doğumdan önceki iznini 3 aya kadar düşürüp kullanmadığı haklarını doğumdan sonraya bırakabilir. Hamilelik süresince de periyodik kontroller için gebe işçiye ücretli izin verilir. Kadın işçilere 1 buçuk yaşından küçük çocuklarını emzirmek içinde günde 1 buçuk saat süt izni verilir. Bu süre de çalışma süresinden sayılır.

İş Sağlığı Ve Güvenliği

İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği açısından işçinin sağlığını bozacak yakıl, acil, hayati tehlike doğarsa işçi iş sağlığı ve güvenliği kuruluna başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir.

İş Kazalarından Doğan Maddi ve Manevi Tazminat Hakkı

İş kazaları nedeniyle maddi ve manevi tazminat hakları bulunur.  

Detaylı bilgi için İş Kazası Tazminatı Nasıl Alınır?

Kıdem Tazminatı Hakkı Ve Kıdem Tazminatı Davası

Kıdem Tazminatı; 1 yıldan fazla süreyle aynı iş yerinde çalışan işçinin kıdem tazminatı alacağı doğar. Sözleşmeyi kimin sonlandırdığının önemli bulunmamaktadır. Yıllık ödemelerden işçinin bir günlük ücreti belirlenip 30 ile çarpılır. Her tam yıl için bir aylık maaş alacağı doğar. Kıdem vergiden muaftır. Sözleşmenin feshinden itibaren mevduattaki en yüksek yasal faiz uygulanır.

İhbar Tazminatı Hakkı Ve İhbar Tazminatı Davası

İhbar Tazminatı; iş sözleşmesini feshetmek isteyen taraf kanunda belirtilen sürelerde karşı tarafa bu isteğini ihbarla yükümlüdür. İhbarda bulunulmadan feshedilen sözleşme için tazminat hakkı doğar. Kanundaki süreler şu şekildedir;

İşi 6 aydan az sürmüş işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak 2 hafta sonra,

İşi 6 aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak 4 hafta sonra

İşi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak 6 hafta sonra,

İşçi 3 yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından 8 hafta sonra feshedilmiş sayılır.

Avukat Tuğsan YILMAZ
Merve ARABACI

İşçi alacaklarını doğuran hususlara ve açılabilecek davalara ilişkin aşağıdaki yazılarımıza da göz atabilirsiniz.

Kıdem Tazminatı İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular

İşe İade Davası İle İlgili Önemli Bilgiler

İş Hukukunda İbraname (İbra Sözleşmesi)

İş Sözleşmesinin İşçi Tarafından Derhal Feshi Ve Sebepleri

İş Sözleşmesinin Tek Taraflı Olarak Derhal Feshi

Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Zincirleme Olarak Yapılması