DİZİ VE FİLMLERİN HAK SAHİBİNİN İZNİ OLMAKSIZIN İNTERNETTE YAYINLANMASI

Günümüzde internetin yaygın kullanımı ve enformasyona doğrudan ve hızlı erişim sayesinde başkaca bir teknolojik materyale(örneğin televizyon) ihtiyaç duymaksızın erişilmek istenen yazılı ve görsel verilere internet aracılığı ile kolaylıkla erişmek mümkündür. Jenerasyon farkından bahisle internetin sadece gençler tarafından kullanıldığı savı yavaş yavaş geçerliliğini yitirmekte, kamu ve özel sektörde verilerin bilgisayar kayıtlarına taşınıyor ve işleniyor olması internetin aktif olarak kullanımına 35 yaş üstü bireyleri mecbur kılmaktadır. Böylelikle yaş kategorisine bakılmaksızın bireylerin bilgisayar ve internete olan ilgisi doğrudan veya dolaylı olarak artış göstermektedir. Öte yandan inovatif ve kullanışlı tasarımlar ile birey internete girdiğinde arama motorları sayesinde istediği bilgiyi bulmak için deneme yanılma yolu ile indekslenmiş web sayfalarında geziye çıkmakta, doğrudan aradığı şeyi bulamadığında o web sayfasında zaman kaybetmemekte ve bir diğerine geçmektedir. İnternet kullanıcısının doğrudan aradığına ulaşması, ulaştıktan sonra o web sayfasında belirli bir zaman harcaması yahut web sayfasını hemen kapatması ‘’Google’’ gibi arama motorlarının bilinmeyen ve daima yenilenen algoritmalarının oluşumuna da zemin hazırlamıştır.

Ülkemizde internet hızı ve altyapısı bakımından her ne kadar Almanya ve diğer Avrupa ülkeleri ile rekabet mümkün olmasa da, bilgisayara indirmeksizin bir filmin yahut dizinin tamamının kesintisiz olarak izlenmesini mümkün kılacak derece erişim hızı bulunmaktadır. Bu bağlamda, insanların talepleri doğrultusunda gelişen ve kontrollü güç internet kullanımının arz ve talep dengesi ölçütünde[Bkz. Arz Yasası(Law Of Supply)-Talep Yasası(The Law Of Demand)] yeni girişimcilerin fikir ve uygulamalarına erişimde altyapısal bir engel bulunmamaktadır.

Dizi, film vb. materyallerin hak sahiplerinin izni olmaksızın yayınlanması ve yayını takip eden insanların web sitesinin ‘’hit’’ini arttırması ile web sitesi sahibi/yöneteni reklam alabilecek yahut aldığı reklamları arttıracak ve maddi kazanım ortaya çıkacaktır. Maddi kazanım ile beraber hak sahibinin izni olmaksızın dizi, film vb. materyalleri umuma arzda özen ve kalite dolaylı olarak artacak ve arz talep dengesi ölçütünde beraberinde maddi kazanımı da arttıracaktır. Bu döngüde yüzeysel olarak bakıldığında umuma hizmet ve neticesinde kazanç olduğu ve sürecin abesle iştigal olmadığı düşünülebilir. Ancak hak sahibi, çekim ekibi, oyuncular, senaristler ve akla gelmeyecek sektör çalışanları emek verdikleri olgunun maddi getiri ile beraber beklenen tirajı sağlayamamasından zarar görmektedir. Sadece yatırım aracı niteliğinde olmayan ve değerli olarak kabul gören birden fazla sinema filminin sinemalardaki izlenme sayısı kimi zaman 150-200 bini dahi geçememektedir. Türkiye’ de 1970-1990 yılları arasındaki filmlerin izlenme oranları ile kıyaslama yapıldığında seyirci sayısı yılda  milyonu geçen film adedi fazla iken günümüz Türkiye’sinde bir elin parmaklarını geçememektedir.

Yukarıda sinema açısından verilen örneklerin tamamı diziler için de geçerlidir. Birden fazla dizinin umuma arzı neticesinde hak sahipleri ve kanallar belirli kazanımlar elde etmektedir. Günümüzde bu kazanımlar sadece televizyon reklamları ile değil televizyon kanallarının resmi web sitelerinde dizileri yayınlaması sonucu web sitesi reklamı üzerinden de sağlanmaktadır.

Hak sahiplerinin izni olmaksızın dizi, film vb. eserlerin internet aracılığı ile umuma arzı/gösterimi yasaktır. Hak sahibi veya yasal temsilcisinin söz konusu içeriğin kaldırılmasını talep etmesi neticesinde ilgili web sitesi yetkililerinin söz konusu dizi, film vb. eserlerin gösterimini durdurmaması durumunda yasal olarak web sitesinin kapatılması veya erişiminin engellenmesi başvurusunda bulunabilecektir. Uygulamada izinsiz dizi ve film yayımı yapan tabiri caiz ise ‘’dizi siteleri’’ ve ‘’film siteleri’’ sahipleri yahut yönetenleri web sitelerinin yasal başvurular ile kapatılamaması için ‘’.com’’ uzantılı alan adları(domain) tercih etmektedir. ‘’.com’’ uzantılı alan adlarının Türkiye’ deki adli mercilerce ülkesellik prensibi gereği kapatılması mümkün değildir. Ancak alan adı uzantısının herhangi bir ülkeye özgülenmiş olması durumunda(Örneğin ‘’.uk’’ uzantısı İngiltere’ ye, ‘’.de’’ uzantısı Almanya’ya özgülenmiştir.) o ülkenin yasal mercilerince hak arama girişimde bulunabilmesi mümkün olabileceği gibi, uluslar arası örgütlere de başvurulabilir. Örneğin; Birleşmiş Milletlerin özelleşmiş 17 örgütünden biri olan WIPO(World Intellectual Property Organization)’ ya alan adları, logolar, ticari unvan gibi fikri mülkiyet haklarının korunması amacıyla başvuru yapılabilmektedir.

Hak sahibinin yazılı izni olmaksızın dizi ve filmleri yayınlayarak hukuken haksız kazanç temininde bulunan web sitesi sahipleri veya yetkililerinin öne sürdükleri savlardan en sık kullanılanı söz konusu videonun aynı alan adı sunucularında barındırılmadığıdır. Diğer bir deyişle illegal olarak umuma arz edilen dizi ve filmler Facebook, Yahoo, Youtube gibi sitelere yüklenmekte ve yüksek sunucu maliyetlerinden kurtulmak amaçlanmaktadır. Veriyi başka bir platformda barındırma hukuken 5846 Sayılı Kanun’ un ihlalini engellememektedir.

Söz konusu ‘’dizi siteleri’’ ve ‘’film siteleri’’ yetkilileri çoğu zaman web sitelerinin kapatılması veya erişiminin engellenmesi ihtimaline binaen türetilmiş, benzer alan adları temin etmekte, kimi zaman ise erişimin engellenmesi kararı mevcut ise takipçilere DNS ayarlarının değiştirilmesini önermekte ve izlenecek yolu izah etmektedir.

5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanun’ un 71. maddesi ile Ek-4. maddesi ve 5651 Sayılı Kanun bakımında usule ve yasaya aykırı olan eylemlerden dolayı söz konusu web sitelerinin kapatılması veya erişimin engellenmesi kararlarının yanı sıra web sitesi sahibi/yöneticisinin cezai ve hukuki(tazminat) sorumluluğu devam etmektedir. Bu hususların farkında olan dizi ve film sitesi yöneticileri kanunen zorunda oldukları ve TİB’ in para cezası öngördüğü iletişim bilgilerini yayınlama zorunluluğunu dahi hiçe saymakta olup basit bir iletişim formu ile adres yahut telefon bildirmeksizin faaliyet göstermektedirler.

Dizi ve film yapımcıları, televizyon kanalları ve aynı sektörde faaliyet gösteren bilimum gerçek ve tüzel kişilerin zaman, emek ve harcanan para bakımından bireysel olarak sorunu çözme çabaları yerine finansal kaynağı minimuma düşürerek, üyelerin tamamının haklarını koruyan bir oluşuma gitmeleri gerekmektedir. Söz konusu sürecin farkında olamayan ve gerekli departmanlaşmayı sağlayamayan televizyon kanalları yöneticilerinin profesyonel bir örgüt kuracağı şu an için yakın tarihte kanaatimizce pek de mümkün gözükmese de uzun vadede kaçınılmazdır.

Av. Tuğsan YILMAZ & Av. Halil İbrahim ÇELİK