Blockchain Teknolojileri ve Kripto Varlık Hukuku

Blockchain teknolojisi, özünde merkeziyetsiz olmayı yahut daha az merkezileşme ile otoritenin kontrolünü minimize etmeyi amaçlayan veri bloklarının dijital ortamda oluşmasını, gelişmesini, transferini ve güvenliğini amaçlayan eğitim, sağlık, turizm, gıda, finans, eğlence, tarım vb. birçok sektörün gelişmesine öncülük edebilecek ve kullanılabilecek sürekli büyüyen ve gelişen bir teknolojik ekosistemi ifade etmektedir.

Kripto Para ve Kripto Varlık

Kripto para kavramı, günlük hayatta sıkça karşılaştığımız coin yahut token olarak mali değer atfedilen, trade ve yatırım amacıyla kullanılan merkeziyetsiz yahut regüle edilmiş borsalarda, soğuk veya sıcak cüzdanlarda saklanabilen dijital para kavramını ifade etmektedir. Kripto varlık ise sadece kripto paradan ibaret olmayıp NFT, metaverse evreninde bir arazi veya yapı gibi sadece para kavramıyla sınırlandırılmayıp blockchain teknolojisi ile sürekli gelişen tüm kripto ürünleri ifade eden daha genel ve kapsayıcı bir kavramdır. Her ne kadar sadece kripto para kavramı ilk etapta hayatımıza girmiş olsa da ilerleyen süreçlerde kripto varlıkların çeşitlenerek artacağı ve artan mali değer atfedileceği bir sürece gireceğimiz aşikardır.

Kripto Varlıklarda Regülasyon

Merkeziyetsiz olmayı amaçlayan bir teknolojinin gelişmesi ve mali değer kazanması, merkezi otoritenin zaruri olduğu ülke kavramı ile uyuşmadığından ve finansal olarak kontrolünün zor olması, global finans piyasalarını ve düzenini etkileyebileceği, daha da önemlisi kontrol edilebilirlik anlamında yarattığı tereddüt ile kabul görmek istenmemiş ve tam olarak ülkeler tarafından anlaşılamamıştır. Bu süreçte başta Çin olmak üzere birçok ülke defalarca kez yasaklama yoluna gitmiştir ancak kripto para ve kripto varlıkların tamamen ortadan kaldırılamayacağı anlaşılmış ve ülkelerce kendilerine ait dijital paranın hayata geçirilmesi fikri doğmuştur. Çin’ in dijital yuan ile ilgili çalışmaları nedeniyle kripto varlıklara kapısını daha sert bir biçimde kapatmasıyla ABD finansal ve hukuki regülasyon süreçlerini hızlandırmak zorunda kalmıştır. Bu anlamda SEC tarafından bitcoin ile ilgili fonlar içinde ETF başvurularının kabul edilmesi önemli finansal regülasyonlardan olmakla birlikte kripto paraların zaman içerisinde global anlamda ülkeler açısından daha fazla kabul göreceğine ilişkin kuvvetli bir emaredir. Akabinde ise hukuki düzenlemeler ve ekonomik sistemde en büyük finansal düşman olarak görülen stablecoin(tether, usd coin vb.)lerin engellenemeyeceği ve mecburen regüle edilmesi gerektiği anlaşılmıştır.

Kripto Para Borsalarının Hukuki Durumu

Öncelikle kripto para borsalarının merkeziyetsiz ve merkezi olarak var olduğunu belirtmekle süreci ülkemiz açısından dar alanda ela almanın daha doğru olacağı kanaatindeyiz.

Türkiye’de yaklaşık 4 milyon adet kullanıcı olduğu varsayılmaktadır. Bu kullanıcı sayısının varlığının git gide artması nedeniyle ve korunması amacıyla yerel merkezi borsalar açısından yapılan ilk düzenleme yahut talep Türk şirketlerinin esas sermayesinin arttırılmasıdır. Bu durum yeterli olmayacaktır. Türkiye’de merkezli ve Dünya’da ilk 100 arasında bulunan bir kripto para borsasının günlük işlem hacmi, akredite birçok bankanın günlük işlem hacminden yüksektir. Oysaki bankacılık hem kanuni yükümlülükler, hem teminatlar hem de çeşitli finansal denetim ve düzenlemelerle sıkı kontrol altındayken kripto para borsalarının akredite edilmesi, sınırlarının ve hukuki sorumluluklarının belirlenmesi, kriterleri yerine getiremeyecek olanların kapatılması gereklidir. Aksi takdirde Thodex borsasına ilişkin yer alan haberlerde bahsedildiği üzere bir soğuk cüzdan ile borsada parası olan tüm kullanıcıların kripto paralarını borsadan çıkarmak mümkün hale gelecektir.

Kripto paralar ile ilgili öncelik vergilendirme yahut paranın ülke dışına çıkması olmamalıdır. Kullanıcının korunması, kripto para borsalarının regüle edilmesi ve sağlanan imkanlarla gerektiğinde yurt dışından kullanıcı çekmek üzerine olmalıdır. Oysa ki birçok ülke konuya vergilendirme ve yurt dışına menkul kıymet aktarımını kesmek odaklı bakmaktadır.

Kripto Para Suçları

Kripto para ve kripto varlıklar ile ilgili doğrudan Türk Ceza Kanunu’nda spesifik bir düzenleme henüz bulunmamakta ise de bilişim sistemleri kullanılmak vasıtasıyla hırsızlık, bilişim sistemleri kullanılmak suretiyle dolandırıcılık ve sair bilişim suçlarının konusunu oluşturabilmektedir. Bu nedenle cezai müeyyide uygulanması amacıyla soruşturma açılabilmektedir.

Web sitemizde bahsi geçen suçlara ilişkin detaylı inceleme ayrıca yapıldığından ilgili makalelere göz atabilirsiniz.

Kripto Para ve Kripto Varlıklarda Miras

Miras hukuku bakımından incelendiğinde ise kripto paraların da mirasçının terekesine dahil olabilecek mali değer taşıyan bir varlık olduğu, miras hukukuna ait hukuki işlemlerde rol alabildiği kabul edilmelidir. Ancak bu noktada murisin sağlığında mirasçılarını bilgilendirmesi yahut hazırlayacağı vasiyetnamesinde bu durumu açıklaması büyük önem taşımaktadır. Zira kripto paraların bulunduğu borsalardaki cüzdana sadece kullanıcının kendisinin erişebilmesi, kripto paraların transferinde istenirse herhangi bir otoriteye bağlı olmaması, kripto para cüzdanlarında kişinin aidiyetliği gösterir kimlik bilgileri yerine özel kodların kullanılması, kimi zaman varlığın aidiyetliğinin ispatını ve mirasın direkt olarak mirasçılara geçmesini engelleyecektir. Dolayısıyla murisin sağlığında mirasçılarını bu konuda bilgilendirmiş olması hak kaybına sebebiyet vermemek için oldukça önemli bir meseledir.

Murisin mirasçılarını bilgilendirmiş olduğu durumda veya kimlik bilgileri ile akredite kripto para borsalarında bulunan hesaplarda mirasçıların miras malvarlığını kendilerine intikal ettirebilmesi mümkün olmakla beraber muris bu cüzdan üzerinde TMK’nın mirasa ilişkin hükümleri çerçevesinde de hareket edebilir. Bahsi geçen kripto para cüzdanı üzerinde belirli mal vasiyetinde bulunmasının önünde de hukuken bir engel bulunmamaktadır. Ancak murisin sağlığında yaptığı karşılıksız kazandırmaların kripto para cüzdanı üzerinden yapıldığı varsayımında durum bu kadar berrak değildir, tespit edilebilmesi mümkün olduğu aksi durum da söz konusu olabilir.

NFT ve metaverse sistemindeki arsa veya yapıların yani diğer kripto varlıkların tespiti, paylaşımı ve hukuki süreci ise kanaatimizce mirasçıların mutabakatıyla paylaşılacak kripto paranın paylaşımı kadar kolay olmayabileceği gibi uyuşmazlık halinde diğer menkul veya taşınmazlara ilişkin mevzuatın kıyasen uygulanması ile çözüm aranabilir.

Kripto Para Ve Kripto Varlıklar Yönünden Boşanmada Mal Paylaşımı

Evliliğin sona ermesi ile mal varlığının tasfiyesi durumunda aktif mal varlığının belirlenmesinde kripto para ve kripto varlıklarının da paylaşılması teorik olarak mümkündür. Teknik alt yapı, ispat ve paylaşılabilirlik veya uygulanabilirlik ise spesifik duruma göre değerlendirilmelidir.

Kripto Para Ve Kripto Varlıklarda İcra

Akredite yerli kripto para borsalarında icra hukukundan doğan takiplerde İİK 89/1 uyarınca alacağın tahsili mümkündür.

Kripto Para Avukatı

Kripto para avukatı şeklinde bir tabir halk arasında kısmen kullanılmakta olsa daha avukatlık mesleği bakımından kabul edilebilir değildir. Zira avukatlık mesleğinde hekimlikte olduğu şekilde ayrışma olmayıp kripto para avukatı şeklinde bir unvan da söz konusu değildir. Belirli bir hukuki alan üzerine yoğunlaşma avukatın kendi tercihi olup hukuki sürece göre avukat arayışında bulunulması ve avukatın çalışma alanlarına göre araştırılması düşünülebilir.

Sonuç ve Kanaat

Globalde yaklaşık 2.5 trilyon usd’ lik hacme ulaşmış blockchain teknolojisi ve kripto varlıklara ilişkin salt kara para aklama veya ülkelerin hoşnut olmayacağı kontrolsüz varlık transferi endişesiyle bakmak kanaatimce doğru değildir. Teknolojik olarak finansman eksikliği, ilgisizlik gibi faktörlerle belki de yüz yıl sonra erişilebilecek teknolojik gelişmeleri hızlandıran bir ekosistemin tamamen reddi kabul edilebilir değildir. Otoritenin gerek finansman gerekse hukuki olarak düzenleme yapma arzusu her daim olacak olup salt vergi yahut bireysel kullanıcının korunması yönüyle ele alınmamalı, sektörün büyümekte olması nedeniyle öncü olabilecek, inovatif düzenlemelerle mining, arge, fon, istihdam vb. teşviklerle ülkemizin de içinde yer alması sağlanmalıdır.