Tutuklama, Tutuklamaya İtiraz ve Tahliye İstemi

Ağır Ceza Mahkemesinin görev alanına girmeyen suçlarda tutuklu kalma süresi 6 aydır. Zorunlu görülmesi halinde 4 ay daha uzatılabilir. Suç Ağır Ceza Mahkemesinin görev alanına giriyorsa yani müebbet hapis, ağırlaştırılmış müebbet hapis veya 10 yıldan fazla hapis cezası gerektiriyorsa tutukluluk süresi 2 yıldır. Bu süre zorunluluk halinde 3 yıl daha uzatılabilir. Dolayısıyla ağır cezada tutuklulukta geçirilecek süre en fazla 5 yıldır. Özel yetkili ağır ceza mahkemelerindeyse (CMK 252/2) tutuklu geçecek süre en fazla 10 yıldır.

Savcılık(Soruşturma) Aşamasında Tutuklama, Tutuklamaya İtiraz ve Tahliye

CMK 103 uyarınca Cumhuriyet Savcısı, soruşturma aşamasında tutuklama ile istenen amaca adli kontrolle de ulaşılabileceğini düşünürse Sulh Ceza Hâkiminden şüphelinin adli kontrol altına alınarak tahliyesini talep edebilir. Soruşturma evresindeyken tutuklu şüpheli de aynı istemde bulunabilir. Serbest bırakma talebini Sulh Ceza Hâkimi dosya üzerinden inceleyemez. Savcıyı ve şüpheliyi dinleyerek kararını verir. Şüpheli dinlenecekse müdafi de dinlenmek zorundadır. Ancak serbest bırakma talebiyle başvuran şüphelinin dinlenmesinde yarar gözükmemektedir. Çünkü serbest kalma talebinde bulunması kuvvetle muhtemeldir. Bu talep soruşturma evrakıyla birlikte Sulh Ceza hâkimine sunulacaktır. Dinleme işleminden itibaren 3 gün içinde hâkim kararını verir. Dolayısıyla tahliye talebi dilekçesini alan hâkim aldığı tarihi ve saati belirtmelidir. Kişi hürriyetinin ihlali söz konusu olduğu için kısa süre öngörülmüştür.

Soruşturma evresinde Cumhuriyet Savcısı, tutuklamanın veya adli kontrol tedbirinin gereksiz hale geldiğine kanaat getirirse şüpheliyi resen serbest bırakabilir. Bu durumda kararı savcı verecektir. Soruşturma veya kovuşturma evrelerinin her ikisinde ve her aşamasında şüpheli veya sanık salıverilme talebinde bulunabilir. Bunun için duruşma gününü beklemek zorunluluğu yoktur. Salıverilme talebinden sonra; soruşturma aşamasında Sulh Ceza hâkimi, kovuşturma aşamasında mahkemece tutukluluğun devamına ya da salıverilmeye karar verilir. Kovuşturma aşamasında talep olmadan mahkemece resen serbest bırakma kararı verilebilir. İstem ret edilirse, bu ret kararına karşı itiraz yolu açıktır. Yargıtay aşamasında ileri sürülen salıverme talepleri ise dosya üzerinden incelenir, Ceza Genel Kurulunca karara bağlanır.

Salıverilen şüpheli veya sanığın adres bildirme ve adrese yapılan tebligatın sonuçlarına katlanma yükümü getirilmiştir. Şüpheli veya sanık salıverilmeden önce yetkili merciine veya tutukevinin müdürüne adresini ve varsa telefonunu bildirmekle yükümlüdür. Soruşturma veya kovuşturmanın sona ereceği tarihe kadar adreste oluşabilecek her türlü değişiklikleri beyanda bulunarak veya iadeli taahhütlü mektupla bildirme zorunluluğu olduğu şüpheli veya sanığa bildirilir. Dolayısıyla değişiklikleri ancak bu iki yolla bildirebilecektir. Bu yüküme aykırı hareket ederse bir önce bildirdiği adrese tebligat yapılacağı ihtar edilir. Tutuklamanın devamına ilişkin her karar tutuklunun bir yakınına veya belirlediği bir kişiye hâkim kararıyla gecikmeksizin haber verilir. CMK 107/1 e göre tutuklama kararı;  tutuklananın kendisi ile birlikte bir kişi varsa bu kişi vasıtasıyla, suçun işlendiği yerde ikamet ediyorsa ve haber vereceği yakının telefon numarasını biliyorsa telefonla, haber vereceği yakınının telefon numarasını bilmiyorsa bölge karakolu vasıtasıyla, konutu suç yeri dışında ise telefon veya kişinin adresinin bulunduğu yerle ilişki kurulmak suretiyle, haber vermek istediği yakınına tutuklandığının bildirilmesi sağlanır. Bu hüküm tutuklamadan sonraki evreden alınan kararlar içinde geçerlidir. Bunun dışında soruşturmanın amacını tehlikeye düşürmemek koşuluyla tutuklunun bizzat bildirme hakkı da bulunur. Tehlike unsurunun ne zaman gerçekleştiğine yetkili ve görevli hâkim karar verir. Savcı tek başına hareket edemez, şüpheliden bu yönde bir talep geldiğinde durumu hâkime bildirecektir.  Tutuklanan yabancılar vatandaşı olduğu devletin konsolosluğuna da bildirimde bulunulur. Ancak tutuklu bu bildirime karşı çıkıyorsa konsolosluğa bildirimde bulunulmayacaktır.

Soruşturma evresinde Savcının istemiyle en geç 30 ar günlük süreler içinde tutukluluk halinin devamının gerekliliği sulh ceza hâkimince değerlendirilmelidir. Bu süreler dolmadan önce de tutukluluk halinin gözden geçirilmesi talep edilebilir. Şüphelinin kendisi veya müdafi bu istemde bulunabilir. Soruşturma evresinde sulh ceza hâkimi kendiliğinden değerlendirme yapamaz.

Ceza Davası(Kovuşturma) Aşamasında Tutuklama, Tutuklamaya İtiraz ve Tahliye

Kovuşturma evresinde her oturumda tutukluluğun devamının gerekliliği hâkim ve mahkemece değerlendirilir, talep şart değildir. İnceleme yapılırken 30 ar günlük süreyle bağlıdırlar. Tutuklu yapılan yargılamada duruşma günü 30 günden daha uzun verilemez.

Ceza Davası sürerken her ne kadar tutukluluk incelemesi mahkemece re’sen yapılsa da tutukluluk sürecine itiraz ve tahliye talepli dilekçe sunulması ve söz konusu tahliye istemli dilekçede tahliye taleplerinin hukuki sebeplerinin belirtilmesi gereklidir.

Tutukluluğa İtiraz ve Tahliye Talepli Dilekçe Nasıl Hazırlanmalıdır?

Gerek savcılık(soruşturma) aşamasında gerekse ceza davası(kovuşturma) aşamasında tutuklu bulunan şüpheli veya sanık hakkında tutukluluğa itiraz ve tahliye dilekçesi hazırlanırken ceza yargılamasında yer alan hukuki dayanaklar somut deliller ve olay örgüsü ile birlikte işlenmelidir. Tutukluluğa itiraz ve tahliye dilekçesi çok kısa ya da çok uzun olmamalıdır. Anlam bütünlüğü bakımından tekrardan kaçınılmalı ve kronolojik bir biçimde somut olay irdelenmelidir. Soruşturma aşaması yahut kovuşturma aşamasındaki usuli eksikliklere veya esasa ilişkin itirazlara tutukluluğa itiraz ve tahliye dilekçesinde mutlaka değinilmelidir. Sonradan ortaya çıkan delillere yahut sunulmamış olan masumiyeti ispata yarar nitelikteki belgelere mutlaka değinilmeli ve tutukluluğa itiraz ve tahliye dilekçesine eklenmelidir.

Avukat Tuğsan YILMAZ

Uyuşturucu Madde Suçları ve Ceza Davaları konulu bir önceki yazımızda, uyuşturucu madde kullanma, bulundurma, uyuşturucu madde ticareti, imalatı ve sair uyuşturucu maddeye ilişkin Türk Ceza Kanunu’nda yer alan suç tipleri ve ceza davası süreçleri değerlendirilmiştir.

Tutuklama ile ilgili diğer yazılarımızdan bazılarına aşağıdan ulaşabilirsiniz.

Tutuklama kararına itiraz nasıl yapılır?

Tutuklamaya hangi şartlarda karar verilir?

Ceza Yargılamasında Tutuklama

Haksız Tutuklama Nedeniyle Tazminat Davası